Kaybettiğimiz Bir Ders, Kaybettiğimiz Bir Hâl: Adab-ı Muaşeret

Bazen insan durup etrafına bakıyor ve içinden şu cümle dökülüyor:
“Biz ne zaman bu kadar sertleştik?”

Bir selamın eksildiği, bir tebessümün yabancılaştığı, bir özrün neredeyse zayıflık sayıldığı zamanlardan geçiyoruz. Oysa bu topraklarda bir zamanlar insan, insana yük değil; emanetti. Büyüklerin yanında ses alçalır, sofraya otururken göz göze bakılır, konuşurken kelimeler tartılırdı. Bunun adı vardı: Adab-ı Muaşeret

Bu ders, sadece bir müfredat maddesi değildi. Bir hayat bilgisiydi. İnsan olmanın, birlikte yaşamanın, kalp kırmadan yol almanın öğretisiydi. Şimdi soralım kendimize: Bu dersi ne zaman unuttuk da, bu kadar kırıcı olduk?

Bugün çocuklarımız çok şey biliyor ama az şey hissediyor. Ekranlar konuşuyor, kalpler susuyor. Sosyal medyada kelimeler hoyratça savruluyor, sokakta sabır tükeniyor, trafikte öfke direksiyon başına geçiyor. Çünkü kimse kimseye “dur” demeyi, “özür dilerim” demeyi, “buyurun” demeyi öğretmedi.

Adab-ı Muaşeret ; bir çocuğun göz hizasında durup konuşmayı, yaşlı birinin yükünü hafifletmeyi, sırada beklerken başkasının hakkını gözetmeyi öğretirdi. İnsan olmanın zarafetini öğretirdi. Bu ders kaldırıldığında sadece bir saat eksilmedi; bir neslin dili, üslubu ve vicdanı eksildi.

Bugün her sorun için yasa konuşuyoruz, ceza konuşuyoruz. Oysa bilmeliyiz ki; ceza, terbiyenin olmadığı yerde devreye girer. Terbiye varsa, polis daha az yorulur, mahkemeler daha az dolar, kalpler daha az kırılır.

Milli Eğitim müfredatına adab-ı Muaşeret derslerini yeniden koymak, geçmişe dönüş değildir. Geleceği kurtarma çabasıdır. Bu ders, modern çağın ihtiyaçlarına göre yeniden şekillendirilebilir; ama özü değişmemelidir: Saygı, edep, merhamet.

Çünkü bir toplum sadece aklıyla ayakta durmaz; kalbiyle de ayakta durur.
Çünkü diplomalar insanı meslek sahibi yapar ama edep, insan yapar.

Belki de bugün çocuklarımıza en çok şunu borçluyuz:
İyi notlardan önce, iyi insan olmayı öğretmek.
Ve belki de her şeyin başı, yeniden o unutulmuş derse dönmektir:
Adab-ı Muaşeret